Toespraak staatssecretaris Van Veldhoven – Closing the Loop – verduurzaming ICT - 14 februari 2019

Dames en heren,

Allereerst dank aan Joost de Kluijver voor zijn interessante verhaal van zonet. Een prachtig voorbeeld van Nederlandse vindingrijkheid. Met oog voor mondiale belangen, lokale economie. Goed ondernemerschap waar iedereen wat aan heeft!

Volgens het VN-Milieuprogramma – het UNEP – wordt ongeveer 90% van het elektronisch afval in de wereld, met een waarde van bijna 19 miljard dollar jaarlijks illegaal verhandeld of gedumpt. 90%, dames en heren!

Dat vind ik alarmerende cijfers. En u vast ook!

90% van onze elektronische apparaten na een korte of wat langere levensduur, op de vuilnisbelt. Terwijl het zeer waardevolle pakketten grondstoffen zijn. Neem alleen al de mobiele telefoons. Daar worden er 2 miljard per jaar van gemaakt. Ik stel me zo voor dat een vergelijkbaar aantal wordt afgedankt.

De meeste elektronische apparaten verdwijnen na gebruik in het ruim van een schip om in Afrika of Azië te worden gedumpt. Landen als Ghana, Nigeria, China, Pakistan, India worden illegale hubs voor e-waste. Wij werken aan een circulaire economie, maar deze praktijk is anticyclisch!

Daarmee gaat een grote berg grondstoffen verloren. De delving van nieuwe grondstoffen heeft steeds meer impact op de gebieden waar dat gebeurt. De afvalbergen, zeker die van illegaal gedumpt elektronisch afval, stellen die landen voor grote problemen.

De telefoontjes worden steeds duurder, maar gaan niet langer mee. Dat is écht achteruit lopen.

En daarom ben ik heel blij met Closing the Loop! U laat zien hoe het óók kan.

Miljoenen afgedankte mobieltjes die een andere weg gingen, die niet meer op de stort belandden. Miljoenen afgedankte mobieltjes die niet een vorm van vervuiling zijn en een probleem, maar een bron van grondstoffen en een oplossing.

Dát is circulaire economie. Een essentieel onderdeel van de brede duurzaamheidsagenda. Het is heel hard nodig, willen we de aarde leefbaar houden.

In 2050 moet de transitie voltooid zijn. Het woord ‘afval’ is dan misschien wel het enige dat niet meer gebruikt wordt. We werken met z’n allen heel hard aan het scheiden ervan: papier, glas, textiel, GFT, plastic, metaal. Allemaal grondstoffen die een volgend leven verdienen. Daarnaast moeten we ook meer afval voorkomen, door betere, modulaire ontwerpen en minder verpakkingsmateriaal.

Ik haal het voorbeeld van Closing the Loop regelmatig aan. Jullie laten zien dat de circulaire economie alleen kan werken als je internationaal werkt. Natuurlijk willen we naar een situatie waarin Nederlandse mobieltjes in Nederland worden gerecycled, en Ghanese mobieltjes in Ghana. Maar zolang dat nog niet het geval is, is dit een mooie oplossing. Bedrijven en overheden worden geprikkeld om verantwoordelijkheid te nemen. Closing the Loop is ook een steun in de rug voor de landen waar de grote dumpplaatsen zijn. Daar worden met jullie hulp nieuwe businesscases opgezet met een circulaire gedachte.

Het is veelzeggend dat ook in Afrika allianties op gebied van circulaire economie opkomen. Een combinatie van noodzaak, ecologisch bewustzijn, én het besef dat het een goede businesscase is!

Maar even terug naar de Nederlandse praktijk:

We zijn heel ambitieus in het terugdringen van huishoudelijk afval. Daar is een ketenbrede aanpak voor nodig.

Het begin van de keten gaat over ontwerp – ecodesign - en productie. Over de mogelijkheid iets te kunnen repareren als het kapot gaat. Het Nederlandse Fairphone bijvoorbeeld, doet dit heel goed.

En uiteindelijk moet een product goed te recyclen zijn. Zodat we het afval zo goed mogelijk in ‘deelstromen’ opnieuw in de keten kunnen brengen. Zo zorgen we er voor dat de hoeveelheid restafval van huishoudens verder verminderd.

Dat betekent meer dan alleen goede faciliteiten. Dat betekent een echte verandering van de mindset van mensen: een paradigmashift!

Niet alleen in Nederland. Want circulair denken én handelen doen we voor een gezonde planeet. En daarom is internationale samenwerking hier zo ontzettend belangrijk.

The New Business Challenge NBC in Ghana, waarbij Ghanese en Nederlandse studenten samen aan duurzame innovaties werken, helpt daar ook bij. We delen in onze kennis, maar leren ook van lokale case studies.

Het Convenant Verantwoord Goud – zij werken samen met onder andere Closing the Loop – is ook zo’n interessant voorbeeld. Zij ontfermen zich over het goud dat in mobieltjes verwerkt zit. 

Dames en heren,

Een paar weken geleden was ik in Davos. Daar hebben we afgesproken dat het Platform for Accelerating the Circular Economy naar Den Haag verhuist. Een belangrijk initiatief dat niet alleen de noodzaak van een circulaire economie onderstreept, maar ook laat zien dat het kan! Grote bedrijven, overheden en andere partijen werken daarin samen om internationale ketens te sluiten. Ook die van e-waste.

E-waste. Ook daarbij wil ik van dat woord waste af. Daarvoor hebben we een Europese doelstelling om in 2019 65% van de in Nederland op de markt gebrachte elektrische en elektronische apparatuur inzamelen en verwerken.

De container die we zo ‘gaan binnenhalen’ komt uit Kameroen, en doet dus voor deze cijfers niet mee. Maar dat vind ik niet belangrijk. Wel belangrijk is dat we over grenzen heen kijken. Dat we samenwerken over de hele wereld, zeker in landen waar veel e-waste terecht komt.

Circulair werken is een kwestie van vraag en aanbod. Over beide moeten we goed nadenken. De Rijksoverheid koopt jaarlijks ongeveer 25 tot 30 duizend nieuwe smartphones. En omdat we steeds meer flexibel gaan werken, zullen dat er waarschijnlijk nog meer worden.

Daarom werken we samen met het VN-Milieuprogramma om onze inkoop te verduurzamen. Bijvoorbeeld door steeds bij de aankoop van nieuwe mobieltjes steeds een klein extra bedrag opzij te zetten voor de verwerking van een oud telefoontje. Een soort grondstofcompensatie.

Bij een aantal provincies wordt dit al in praktijk gebracht: een tender voor impact-vrije telefoons van 5 provincies is onlangs genomineerd voor de Koopwijs prijs. Closing the Loop is één van de betrokken partijen.

Zo werken we samen met initiatieven als Closing the Loop, maar ook het Nederlandse Fairphone, om de keten van mobiele telefoons te sluiten.

Want een fundamentele transitie, zoals de overgang naar een circulaire economie, werkt alleen als iedereen meedoet.

Dat is niet alleen maar nodig. Het is ook leuk. Een sport. Of, voor ondernemers: big business!

Dank u wel.