Dat heeft ze vandaag in een brief gemeld aan de Tweede Kamer. Dagelijks gooien we in Nederland 19 miljoen wegwerpbekers en -bakjes die plastic bevatten weg na eenmalig gebruik. Op die manier wordt onnodig veel afval geproduceerd. Een deel daarvan komt als zwerfafval in het milieu terecht. Er zijn nieuwe regels ingevoerd om dat tegen te gaan en om van hergebruik de norm te maken.

Sinds 1 juli moeten ondernemers bij afhalen en bezorgen verplicht een herbruikbaar alternatief aanbieden of eigen bakjes accepteren, en betalen consumenten die toch voor wegwerp kiezen een meerprijs voor die wegwerpbekers en -bakjes met plastic. Het doel daarvan is dat mensen kiezen voor het herbruikbare alternatief, wat dus ook een eigen herbruikbare beker of herbruikbaar bakje mag zijn.

Aanvullend zijn vanaf 1 januari 2024 wegwerpbekers en -bakjes met plastic erin verboden bij consumptie ter plaatse; ook daar wordt herbruikbaar de norm. Er is een beperkte uitzondering: het aanbieden van hoogwaardig recyclebare alternatieven is toegestaan, als wordt voldaan aan een verplichte inzamelingsdoelstelling en de bekers en voedselverpakkingen weer volledig gerecycled worden naar gelijkwaardige producten.

Moties Tweede Kamer

De Tweede Kamer heeft in oktober drie moties aangenomen over deze regels. Eén motie vraagt om afschaffing van de meerprijs die mensen betalen als ze bij consumptie onderweg toch voor wegwerpbekers of -bakjes met plastic kiezen. De andere twee moties gaan over het verruimen van de uitzondering voor wegwerpbekers voor consumptie ter plekke. Als die minder dan 5 procent plastic bevatten, goed ingezameld worden en honderd procent gerecycled kunnen worden, moeten die worden toegestaan. In de praktijk gaat bijvoorbeeld om de koffiebekertjes, die vaak van papier of karton zijn met een laagje plastic tegen het lekken.

Geen definitief besluit

De regels rondom wegwerpplastics komen voort uit Europese regelgeving. Iedere lidstaat moet een ambitieuze en aanhoudende reductie in het gebruik van wegwerpbekers en -bakjes bereiken. Nederland heeft dit vertaald naar het doel om in 2026 tot een reductie van 40 procent te komen ten opzichte van 2022. De regels zijn opgesteld om dat doel te halen. Als deze belangrijke onderdelen van de regelgeving nu wegvallen, wordt het doel niet gehaald. De Europese verplichting blijft intussen staan.

Staatssecretaris Heijnen: “De moties raken aan twee zeer belangrijke onderdelen van de regelgeving voor wegwerpplastics. Op korte termijn, rekening houdend met de demissionaire staat van het kabinet, kan ik niet zo snel andere middelen inzetten om te compenseren voor het wegvallen van deze onderdelen, mocht ik de moties uitvoeren. Ik vind het zeer onverstandig om mijn ambtsopvolger op die manier voor de voeten te lopen: met een doelstelling die snel dichterbij komt maar minder mogelijke maatregelen om die te bereiken. Met de aanpak die ik nu kies, heeft mijn opvolger in een nieuw kabinet maximaal de handen vrij om een keuze te maken. Linksom of rechtsom moeten we toe naar een serieuze reductie van wegwerpplastics. Ik roep bedrijven, organisaties, locaties en medeoverheden met klem op om de regels te volgen en gewoon wel die broodnodige omslag te maken van wegwerp naar herbruikbaar.”

Aanwijzing toezichthouder

Staatssecretaris Heijnen kondigt aan dat ze de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) een aanwijzing zal geven, waarmee ze de inspectie vanaf 1 januari 2024 tijdelijk opdraagt niet te handhaven op de verplichte meerprijs voor wegwerpbekers en -bakjes met plastic. Het aanbieden van een herbruikbaar alternatief of accepteren dat mensen hun eigen bekers of bakjes meenemen, blijft intussen verplicht. De ILT kan hierop handhaven.

Er zijn bedrijven die bekers en bakjes maken die vallen onder de in de moties voorgestelde verruimde uitzondering voor consumptie ter plaatse. Zij moeten nu langer wachten op een definitief besluit over de uitvoering van de moties. De staatssecretaris wil dat de inspectie tijdelijk niet handhaaft bij consumptie ter plaatse van eenmalige bekers en bakjes die voldoen aan de voorwaarden in de motie. Dit betekent dat de bekers en bakjes die bestaan uit maximaal vijf procent plastic worden ingezameld volgens de daarvoor vastgelegde percentages en voor honderd procent kunnen worden gerecycled.

Evaluatie in 2024

In 2024 wordt de regelgeving geëvalueerd. Daarbij worden de ervaringen en aandachtspunten meegenomen die in de eerste periode van de nieuwe regels naar voren zijn gekomen. In deze evaluatie wordt ook kritisch gekeken naar de meerprijs bij consumptie onderweg en de uitzondering bij consumptie ter plaatse. Een nieuw kabinet kan de resultaten van deze evaluatie meenemen in een besluit over de moties en de regelgeving op basis daarvan aanpassen.